THE WONDERWEEK: Tuần khủng hoảng & Sự phát kỳ diệu trong 2 năm đầu đời của trẻ

Những năm tháng đầu đời, tốc độ phát triển về thể chất của bé diễn ra rất nhanh. Từ lúc bé mới chào đời chỉ có thể nằm yên một chỗ đến khi bé biết lẫy, biết bò hay biết đi chỉ cách nhau một khoảng thời gian rất ngắn.

Những thay đổi và phát triển về nhận thức, trí tuệ, khả năng hoạt động của bé khi mới xuất hiện có thể khiến bé cảm giác choáng ngợp, khó chịu vì chưa thích nghi kịp với những cảm nhận mới, khả năng mới của mình.

Để dễ hiểu hơn, mẹ có thể hình dung khi bé được 8 tuần tuổi, bé bắt đầu nhận thức được người và đồ vật xung quanh mình. Khi được 6 tháng tuổi, bé biết phân biệt được đâu là người thân (bố, mẹ, ông, bà…) và đâu là người lạ. Khi ấy, tâm lý của bé sẽ thay đổi, biết bộc lộ phản ứng rụt rè, e sợ hay khóc lóc khi có người lạ đến gần.

Với bé dưới 2 tuổi, tuần khủng hoảng chính là những giai đoạn đánh dấu sự phát triển về trí tuệ và khả năng vận động của bé.

1. Tuần khủng hoảng là gì?

The Wonder Weeks - Tuần khủng hoảng là CÁC TUẦN PHÁT TRIỂN KỸ NĂNG VÀ TINH THẦN của bé.
Đây là các giai đoạn mà bé sẽ có bước phát triển nhảy vọt (Mental leap) về các kỹ năng và não bộ.
Có 10 bước nhảy vọt quan trọng mà tất cả các em bé đều trải qua trong 20 tháng đầu đời.
- Mỗi giai đoạn sẽ đánh dấu một sự phát triển có nghĩa đối với hiểu biết của trẻ về thế giới và trẻ học được cách sử dụng những hiểu biết đó để phát triển những kỹ năng mới mà trẻ sẽ cần trong từng giai đoạn phát triển.
- Nghiên cứu đã chỉ ra rằng quá trình phát triển trí óc của trẻ cũng vậy. Các nghiên cứu về thần kinh học cho biết có những thay đổi quan trọng, nhanh chóng diễn ra trong não của trẻ dưới 20 tháng tuổi. Sau mỗi một thay đổi đó,lại có một bước tiến tương ứng trong sự phát triển trí não của trẻ.

Mỗi kỳ Wonderweeks sẽ có 2 giai đoạn: STORM (BÃO TỐ) và SUNNY (NẮNG ĐẸP). (Xem hình minh họa phần 3)

Giai đoạn BÃO TỐ là bước khởi đầu để bé bắt đầu học các kỹ năng, sự phát triển mới. Lúc này bé sẽ trở nên CÁU GẮT, KHÓ CHỊU, BỎ ĂN, BỎ NGỦ, NHÕNG NHẼO, BÁM MẸ . Mọi lịch ăn uống ngủ nghỉ của bé cũng trở nên LỘN TÙNG PHÈO.
Hết giai đoạn Bão tố là lúc bé sẽ học được kỹ năng mới. Bé có sự nhận thức tốt hơn về thế giới xung quanh. Lúc này bé sẽ đi vào thời kỳ NẮNG ĐẸP, mọi thứ trở lại như bình thường. Bé của bạn ngoan như chưa bao giờ khó chịu.

Ví dụ: Bé A 2.5 tháng tuổi, bé đang tập lẫy, cả tuần bé chẳng ăn chẳng ngủ, chỉ mải lẫy, tập chưa được thì khóc ré lên đòi mẹ, thỉnh thoảng bé lại cáu kỉnh. 10 ngày sau bé lẫy được thành thạo, bé lại vui vẻ, ăn ngủ như bình thường. Khoảng thời gian từ 2.5 tháng đến 3 tháng tuổi chính là tuần " bão tố", còn thời gian 3 tháng tuổi được gọi là tuần "nắng đẹp", hai thời gian này gộp lại thành "Tuần phát triển kĩ năng và tinh thần".

2. Các biểu hiện của Tuần khủng hoảng

Tuần khủng hoảng tính như thế nào?

Tuần khủng hoảng tính theo ngày dự sinh của bé.
Bảng dự đoán 10 tuần khủng hoảng mang tính chất tham khảo mốc thời gian. Cha mẹ sẽ căn cứ vào biểu hiện thực tế của bé và đối chiếu với lịch để xem con có khả năng vào thời kỳ BÃO TỐ hay không, nhiều bé có thể rơi vào BÃO TỐ sớm hoặc trễ hơn so với lịch một chút.
- Tùy vào từng kỳ wonder week mà các biểu hiện sẽ khác nhau.
- Tùy vào từng bé mà các biểu hiện sẽ khác nhau.
- Dưới đây chỉ là tập hợp các biểu hiện chung thường có. Bé có thể có tất cả các biểu hiện này, hoặc chỉ có 1 vài biểu hiện.

Tham khảo thêm: Sách “Nuôi con không phải là cuộc chiến” - Chương 2

Các biểu hiện chung của tuần khủng hoảng:

Bé quấy khóc nhiều trong cả ngày, quấy khóc vô cớ.
Bé đang ngủ ngon dậy khóc, càng dỗ càng khóc to và dường như ko có cách gì để bé dừng khóc. (Mặc dù trước đó con có chất lượng giấc ngủ tốt, ngủ rất thẳng giấc và ngủ sâu).
Con chán ăn, bỏ ăn, ăn ít đi (Dù trước đó đang ăn rất tốt).
Con đòi bế cả ngày, bám mẹ, bám người chăm sóc nhiều hơn.
Con trở nên nhút nhát hơn, sợ người lạ.
Con có những biểu hiện “ghen tị”.
Con thay đổi tâm trạng nhanh chóng, đang vui có thể ngay lập tức khóc, đang khóc lại vui luôn.
Con mút tay nhiều, thích ôm ấp 1 món đồ quen thuộc nhiều hơn.
Đối với các bé lớn (trên 1 tuổi), con có thể có nhiều hành động “trở lại tuổi thơ”. Ví dụ như đã biết đi tự dưng lại thích bò, đã biết xúc lại bỏ xúc đòi bốc tay, đã cai sữa tự dưng lại ra mò ti đòi bú, quay trở lại dùng ti giả, quấn nhộng dù đã bỏ từ lâu…

Các chuyên gia miêu tả giai đoạn này là 3C:

Clingy (bám mẹ/người chăm sóc bé)
Crankiness (Gắt gỏng, bực bội)
Crying (Khóc quấy).
Điều này dẫn đến nếp sinh hoạt của bé và gia đình bị đảo lộn hoàn toàn.

3. Bảng dự đoán 10 tuần khủng hoảng của trẻ

10 thời điểm con trải qua những thay đổi lớn về kỹ năng và trí não trong 20 tháng đầu đời là ở các tuần thứ 5, 8, 12, 19, 26, 37, 46, 55, 64 và 75.

Mỗi 1 wonderweek sẽ diễn biến gồm:

BÃO TỐ » HỌC KỸ NĂNG, PHÁT TRIỂN TRÍ TUỆ » HOÀN THIỆN » NẮNG ĐẸP

Nhiều cha mẹ nhầm lẫn rằng các mốc tuần kể trên là thời điểm con bắt đầu “khó ở”. Thực tế các mốc nêu trên là thời điểm mà con đã có “bước nhảy vọt” sau 1 thời gian học tập, rèn luyện và làm quen với những sự thay đổi bên trong con. Do đó cần lưu ý rằng “sự khó chịu, cáu kỉnh” của con sẽ tới trước các mốc này.

Ví dụ như:

Wonderweek 5: Con sẽ bắt đầu “Bão tố” từ khoảng 4 tuần tuổi, học và đạt được kỹ năng ở 5 tuần tuổi, và khoảng 6 tuần tuổi con trở lại “nắng đẹp”
Wonderweek 19: Con bắt đầu “Bão tố” từ khoảng tuần tuổi thứ 14-15, “nhảy vọt” ở tuần 17, hoàn thiện ở tuần 19, và “nắng đẹp” trở lại từ tuần 20.

Bảng dự đoán 10 WONDERWEEK của bé tính theo ngày DỰ SINH

4. Các kỹ năng con học được qua từng Tuần khủng hoảng

Wonderweek 5: Trẻ bắt đầu có chuyển biến về các giác quan. Giai đoạn này cơ thể bé cũng phát triển mạnh về khả năng trao đổi chất. Đặc biệt trong tuần thứ 5 sự phát triển trở nên mạnh mẽ nhất. Chính điều này khiến các bà các mẹ hay rỉ tai nhau “Ra tháng con sẽ quấy lắm!”. Tuy nhiên sau khi vượt qua giai đoạn này, mẹ sẽ nhận thấy bé trở nên "lớn hơn". Bé sẽ bắt đầu nhìn vào mọi vật chăm chú hơn, có cảm giác muốn chạm vào mọi vật. Bé bắt đầu biết cười và nhạy cảm hơn với mùi hương.
Wonderweek 8: Đánh dấu sự phát triển cứng cáp về thể chất của bé. Bé bắt đầu giữ được đầu cổ ổn định hơn. Bé biết quay đầu về phía âm thanh, có dấu hiệu quan tâm đến đồ chơi. Mẹ cũng thấy con thích khám phá và quan sát các bộ phận của cơ thể của mình. Lúc này con cũng bắt đầu biết làm những âm thanh gầm gừ nhỏ.
Wonderweek 12: Đây chính là mốc thời gian đánh dấu sự chuyển biến lớn đầu tiên của trẻ. Con sẽ bắt đầu biết lẫy, lật sấp, lật ngửa, ngóc đầu. Con cười nhiều hơn và thích nghe những âm thanh với tần số khác nhau. Đương nhiên trước đó, mẹ cũng sẽ khá vất vả với những ngày con bỏ ăn hoặc thức đêm không ngủ.
Wonderweek 19: Mẹ sẽ bắt đầu thấy bé biết cho tay vào miệng mút. Con cũng biết cầm nắm để bỏ tất cả mọi đồ vật trong tầm với nhét vào miệng. Ngoài ra, con biết nhìn theo mẹ hoặc bố, đẩy núm ti ra khi đã no.
Wonderweek 26: Sau khi hết giai đoạn “bão tố” bắt đầu từ khoảng 22 tuần tuổi, con sẽ biết ngồi dậy, nhổm người. Con cũng phát triển kỹ năng xác định khoảng cách phát triển, biết hét và cười rất to.
Wonder week 37: Đây là giai đoạn con bắt đầu nhận ra rằng những điều khác nhau có thể được nhóm lại hoặc phân loại cùng nhau. Sau khi hết giai đoạn “Bão tố”, con sẽ bắt đầu hiểu một số từ, biết bắt chước người khác. Con cũng biết thể hiện tâm trạng của mình. Con thích chơi trò chơi và đung đưa theo những bài nhạc quảng cáo. Nhiều bé sẽ bắt đầu tập bò.
Wonder week 46: Con bắt đầu hiểu về trình tự. Con sẽ bắt đầu nói những từ đơn, biết hồi đáp những câu hỏi ngắn, biết chỉ vào đồ vật mình muốn. Thời điểm này, con bắt đầu thích chơi xếp chồng đồ vật.
Wonder week 55: Con phát triển khả năng đi vịn hoặc có thể đi vững. Bé thích cầm đồ vật đưa ra xa, thích vẽ, tự mặc hoặc cởi quần áo.
Wonder week 64: Bé sơ sinh ngày nào của mẹ bây giờ đã lớn. Bé bắt đầu biết pha trò, biết nũng nịu, biết nịnh mẹ. Con cũng rất thích bắt chước biểu cảm và hành động của người lớn.
Wonder week 75: Khi gần 20 tháng tuổi, trẻ đã có thể hoàn toàn đi vững và chạy nhảy. Con đã biết xâu chuỗi sự kiện và có thể thay đổi hành vi cho phù hợp với hoàn cảnh. Trẻ cũng sẽ bắt đầu phát triển sự đồng cảm cùng với các kỹ năng ngôn ngữ.

Đọc thêm: Wonderweek 5 - Tuần khủng hoảng nhận biết thế giới xung quanh

5. Tuần khủng hoảng kéo dài bao lâu?

Trên đây là 10 tuần khủng hoảng của bé trong 20 tháng đầu đời. Tuy nhiên, các giai đoạn khủng hoảng chưa hoàn toàn hết cho tới khi bé bước vào độ tuổi mầm non. Một vài bước phát triển nhảy vọt nữa có thể kéo dài tới tận những năm tháng vị thành niên của trẻ.

Những tuần khủng hoảng ban đầu ở giai soạn sơ sinh không kéo dài quá lâu. Chúng có thể chỉ ngắn khoảng vài ngày. Khoảng cách giữa những giai đoạn ban đầu này cũng ngắn – trung bình là khoảng 3 hoặc 4 tuần.

Sau này, khi những thay đổi mà bé sơ sinh trải qua trở nên phức tạp hơn. Tuần khủng hoảng sẽ kéo dài hơn thành khoảng từ 1 đến 6 tuần, để trẻ có thể thích nghi được.

Mỗi trẻ mỗi khác. Có những trẻ thấy thay đổi khó chịu, phiền phức hơn những trẻ khác. Mặt khác, cũng có những sự thay đổi khó chịu hơn so với những sự thay đổi khác. Nhưng tất cả các bé đều sẽ bối rối ở một mức độ nào đó khi những thay đổi lớn này diễn ra.

6. Cha mẹ nên làm gì trong các giai đoạn tuần khủng hoảng của con?

Chuẩn bị tinh thần:

Trước hết, ba mẹ cần hiểu rằng, tuần khủng hoảng là điều rất BÌNH THƯỜNG mà mỗi em bé cần trải qua. Có em bé sẽ biểu hiện dữ dội hơn, và có những em bé sẽ đi qua “bão tố” rất nhẹ nhàng. Điều quan trọng nhất là hãy nhìn vào chính con và đón chờ những “điều kỳ diệu” sẽ tới sau cơn bão tố.
Tiếp theo, cha mẹ hãy chuẩn bị sẵn tinh thần và sức khỏe để đồng hành cùng con trong những giai đoạn khó ở này.
Nắm chắc những kỹ năng, cột mốc bé đang nỗ lực học tập để có những hỗ trợ kịp thời giúp con vượt qua bão tố nhanh chóng và dễ dàng hơn.
Khi cha mẹ đã hiểu và có sự chuẩn bị cho wonderweeks ở trẻ, cha mẹ sẽ hiểu lý do tại sao con khóc, tại sao con không ăn, tại sao mọi thứ xáo trộn. Thay vì lo lắng, bực bội thì chúng ta có thể thấu hiểu, yêu thương con nhiều hơn. Điều đó làm cho cả bạn và bé thoải mái, từ đó giảm căng thẳng cho cả 2.

Chuẩn bị cho sự xáo trộn:

Hãy chủ động đưa bé đi vào môi trường ngủ giấc đêm sớm hơn bình thường 30 - 45 phút. Điều này giúp con có khoảng thời gian tĩnh đủ dài trước khi ngủ.
Thay đổi lịch sinh hoạt: Rất nhiều Tuần khủng hoảng trùng với thời điểm con cần thay đổi lịch sinh hoạt. Một lịch sinh hoạt mới với thời gian thức nhiều hơn, ít giấc ngủ ngày hơn sẽ phù hợp với sự phát triển về trí não và thể chất của con.
KHÔNG ÉP CON ĂN! Hãy chấp nhận rằng con đang trong “bão tố” lượng ăn sẽ giảm. Đừng quá kì vọng rồi biến biếng ăn sinh lý thành biếng ăn tâm lý. Mẹ chỉ cần đợi đến lúc con ĐÓI và ĐÒI thì mẹ cho ăn là được.
Quan tâm con nhiều hơn, cùng chơi các trò chơi để luyện tập các kĩ năng con đang học.
Khi bé quấy khóc, hãy giúp bé quên đi sự khó chịu bằng cách cho bé thực hiện hoạt động bé thích nhất. Hãy thử mát xa cho bé, cho bé đi ra ngoài chơi, nghịch nước...
Cho bé đi chơi, cho hoạt động càng nhiều càng tốt. Đi chơi để quên buồn bực, hoạt động nhiều để cho “mệt”. Khi đủ mệt thì con có thể ngủ ngon hơn một chút.
Cuối cùng, hãy học cách chấp nhận tiếng khóc của con.

HÃY ĐỂ CON ĐƯỢC QUYỀN KHÓC!

Khóc là 1 quyền của trẻ và chính là NGÔN NGỮ giao tiếp của con khi con chưa biết nói. Tiếng khóc giúp con thể hiện tâm trạng, để giải tỏa sự khó chịu, bức xúc, ấm ức trong người. Khóc cũng giúp con biểu đạt với cha mẹ mong muốn của bản thân.Thay vì tìm mọi cách ngăn con khóc - hãy học cách lắng nghe và hiểu tiếng khóc của con!

KẾT LUẬN

Có nhiều mẹ nói vui rằng Tuần khủng hoảng là những tuần lễ Mẹ khủng hoảng hơn cả con. Con biếng ăn, ngủ kém, cáu gắt, nhõng nhẽo là điều không ai mong muốn. Tuy nhiên, hãy nghĩ theo một hướng tích cực rằng con đang phát triển và học được nhiều điều mới hơn - đồng nghĩa với việc con đang lớn hơn mỗi ngày.

Tâm trạng của cha mẹ sẽ ảnh hưởng tới con. Do đó suy nghĩ tích cực sẽ giúp cha mẹ vui vẻ, thoải mái, và con cũng bớt cáu gắt, khó chịu hơn. Con hiểu được rằng cha mẹ luôn bên cạnh hỗ trợ và ủng hộ con qua mọi khó khăn, việc của con là hãy nỗ lực thật tốt.

Nếu gia đình bạn đang có 1 em bé trong giai đoạn Phát triển nhảy vọt về kỹ năng và thể chất, hãy tham gia cộng đồng EM BÉ EASY - Bước đệm vững chắc để cùng nhau chia sẻ những câu chuyện của bé nhé!